''ვაკისუბნის'' ბაგა–ბაღები,სკოლები და ბიბლიოთეკა

ბიბლიოთეკა:
   





სკოლები:

N15

N36

ბაგა–ბაღები:
N19

N21

N28

ვაკისუბანი

ფართობი: 245 ჰა

მაღლივი ბინები: 86

კერძო სახლების რ–ობა: 750

სულ ოჯახების რ–ბა: 5600

მაცხოვრებელთა რ–ბა: 21500

მოსაზღვრე ტერიტორიები

აღმოსავლეთი – ნიკეას ადმინისტრაციული ერთეული

დასავლეთი –  სულხან საბას ადმინისტრაციული ერთეული

ჩრდილოეთი – ძელქვიანის ადმინისტრაციული ერთეული

სამხრეთი – წყალტუბოს მუნიციპალიტეტი

მოსწავლე-ახალგაზრდობის პარკი, რომელსაც ჯერ კიდევ, პიონერთა პარკად მოიხსენიებს ბევრი, ქალაქის ის მნიშვნელოვანი ნაწილია , რომელიც სავიზიტო ბარათად თუ არა, ერთ-ერთ სტრატეგიულ ადგილადაა მიჩნეული. იგი ელექტრომექანიკური ქარხნის თაოსნოით დაარსდა. ქარხნის ხელმძღვანელობამ XX საუკუნის 50-იან წლებში, ბაღი შემოღობა და თავისი მუშა-მოსამსახურეების გასართობი და დასასვენებელი ადგილი კეთილმოაწყო. მოგვიანებით, 1961წელს, აღმასკომის დადგენილებით, ელექტრომექანიკური ქარხნის პარკი ქუთაისის განათლების განყოფილებას გადაეცა და სახელიც შესაბამისი დაერქვა - პიონერთა პარკი. დღეს ყოფილი პიონერთა პარკი მოსწავლე-ახალგაზრდობის პარკია და სახელწოდებაგათანამედროვებული თავის ოდინდელ მოვალეობას ახლაც პირნათლად ასრულებს.

მოსწავლე-ახალგაზრდობის პარკის ლიტერატურულ სარდაფში ჩატარებული საღამოები 2015 წელს. 1. ნინო ნადირაშვილის წიგნის პრეზენტაცია. 2. დათო ბუაძის საღამო. 3. სოსო იარღანაშვილის წიგნის პრეზენტაცია. 4. დათო ახლოურის პოეზიის საღამო. 5. იზა ვეფხვაძის საღამო - "მოყვასისათვის შეწირულები". 6. დათო ტურაშვილის ლექცია "წიგნი". 2016 წელი 1. როსტომ ჩხეიძე - ლექცია რეზო გაბაშვილის ცხოვრება. 2. გიზო თავაძე - წიგნი "მოკლე" პრეზენტაცია. 3. 22 აპრილს - ნინო ნადირაშვილის და დათო ბუაძის წიგნების წარდგენა. 4. 13 მაისი - ელგუჯა თავბერიძის წიგნის "ხეზე ასვლა" პრეზენტაცია. 5. 27 მაისი - ლიტერატურული კომპოზიცია გიზო თავაძის პოეზიის მიხედვით. 6. 6 ივნისი - ანა ფუტკარაზის პოეზიის საღამო. 7. იზა ვეფხვაძის წიგნის "ამ მეგობრობით შევცვლით

‘’ვაკისუბნის’’ ისტორია

      ვაკისუბნად წოდებული ერთ-ერთი უძველესი უბანი ქუთაისის სამხრეთ ნაწილშ მდებარეობს და მოიცავს დღევანდელი ნინოშვილის ქუჩის ბოლო ნაწილს და მთლიანად გამსახურდიას ქუჩას.არის მოსაზრება ,რომ ძველი სახელწოდება ბაკისუბანი ცნობილი იყო სოფლის მეურნეობით და მესაქონლეობით და თითქო საქონლის ბაგეები ანუ იგივე ‘’ბაგეების უბანი’’ განიცდიდა ცვლილებებს-მივიღეთ ‘’ბაკისუბანი’’.

     ბაკისუბანი სრული სახელწოდებაა.რთულ სახელებში ‘’უბანი’’ ხშირი კომპონენტია.რაჭასა და იმერეთში არსებობს სოფლები:კლდის უბანი,გორის უბანი,ქედის უბანი,შრომის უბანი,ვარდის უბანი,ბარდუბანი.

    შესაძლოა ‘’ბაკისუბანი’’ ‘’ვაკისუბანი’’ იყოს და ვაკე ადგილს აღნიშნავდეს.

    ზედსართავი სახელის ‘’ვაკის’’ ‘’ვ’’ თანხმოვანი ‘’ბ’’ თანმოვანმა შეცვალა,ასეთი შენცვლება გვხვდება დიალექტურ სიტყვებში:თებზი,კობზი,აბდარი.დაბარცხნა.

  მე -16 საუკუნის ცნობების მიხედვით ‘’ბაკისუბანი’’ ბუკის საყვირის და საკრავ ადგილზე მიუთითებს.

  ‘’ბუკი’’ ტოპონიმიკურ ტერმინად იხმარება სხვაგანაც.

   სოფელ საირმეში ლეჩხუმში ერთ-ერთ კორტოხს ‘’საბუკია’’ ეწოდება.

    ‘’ბაკისუბნიდან’’ ელ სუფიქსის დართვით მიღებულია ადამიანის სადაურობის გამომხატველი ფორმა ‘’ბაკისუბნელი’’.

   ძველად ბაკისუბანი მესხეთის უბნად იწოდებოდა,რომელიც მოიცავდა ნინოშვილის ქუჩის ქვემო ნაწილს და დღევანდელი დასახლებებს ‘’პასილოკს’’ და ‘’ბამს’’.უფრო გვიან მესხეთი ცალკე გამოეყო,ხოლო დანარჩენ ტერიტორიას ეწოდა ბაკისუბანი.ძველად ეს უბანი იმ ტერიტორიას  მოიცავდა,რომელიც ‘’მესხეთის’’ ქუჩის სხელით იყო ცნობილი.ეს ტერიტორია იმერეთის მეფის საკუთრება იყო,სადაც გაშენებული იყო შესანიშნავი ბაღები და ხშირად ‘’ბაკისუბანს’’ მეფეთ დასასვენებელ აგარაკადაც კი მოიხსენიებნენ.

    ბაკისუბანმა დროთა განმავლობაშ სახე იცვალა.დიდი ეზოები დანაწილდა და უბნის ტერიტორიაზე რამდენიმე დასახლება გაჩნდა.

   პირველი დიდი დასახლება ,რომელიც ბაკისუბნის ტერიტორიაზე ცალკე გამოიყო ‘’გარნიაკის პასელოკია’’.

   ეს არის ახლანდელი  ელექტრომექანიკურის მიმდებარე ტერიტორია.შემდეგ ‘’გარნიაკი’’ ჩამოაცილეს და დარჩა ‘’ პასელოკი’’,რაც ‘’ ახალდასხლებას’’ნიშნავს.შემდეგ დაიწყო ამ დასახლების ქუჩებად დაყოდა.ჯერ გამოეყო ლომონოსოვის ქუჩა,რომელიც შემდეგ მარქსის პროსპექტად გადაკეთდა.ამჟამად კი თაბუკაშვილის გამზირია.ამას მოჰყვა ხუნდაძს,დადიანისა და მაისურაძის დასახლება.

     ‘’ბამის’’ დასახლება არ არსებობდა .ის ‘’ვაკისუბნად’’ ითვლებოდა.ახლანდელი კორპუსების ადგილას პურის ყანები ითესებოდა.ასევე იყო ნიკეას ბოლო ნაწილი.

პირველი ცნობები ‘’ვაკისუბნის’’ შესახებ

მე-20 საუკუნის დასწყისში ვაკისუბანი დაფიქსირებული იყო,როგორც ქალაქის ერთ-ერთ სამხრეთით მდებარე სოფლად,შემდეგ უბნად.

     1892 წლის 23 მარტს შედგენის აქტში ვკითხულობთ ,რომ:სოფელ ვაკისუბანში მცხოვრებმა თეოდორე სალდაძემ სოფელ მესხეთსი მცხოვრებ გლეხ თეოდორე გაბრიელის ძე შალამბერიძეს გადასცა მიწის ნაკვეთი,სახნავ სათესი ადგილით ,სახელმწიფო ბაჟით.

   1908 წლის 17 მარტს აქტით: მე ქვემორე ამის ხელისმოწერმა მცხოვრებმა  ვაკისუბანშ სახელმწიფო გლეხმა ,სოფრომ იესეს ძე სალდაძემ,გავყიდე სახნავ-სათესი მიწა მესხეთის მცხოვრებ სამსონ გიორგის ძე ბოლქვაძეზე.

    1924 წლის 30 აგვისტო: ჩვენ ქვემორე ამის ხელისმომწერნი,მცხოვრებნი ქუთაისის მაზრის ერთის მხრივ სოფელ ზემო მესხეთში გრიგოლ სმსონის ძე ბოლქვაძე და მეორეს მხრივ სოფელ ვაკისუბანში ბესარიონ ივანეს ძე სალდაძეს ურთიერთშორის თანხმობით გავცვალეთ ჩვენი სახნავი ნაკვეთი მიწა შემდეგი წესით:მე გრიგოლ სამსონის ძე ბოლქვაძე მოვიცვალე და მოგეცით თქვემ,ბესარიონ ივანეს ძე სალდაძეს ჩემი კუთვნილი სახნავი ადგილი ვაკისუბნის დაჩაში.ორი ქცევა და ხუთი კვალი,რომლის ნაცვლად მე ბესარიონ სალდაძემ მოგეცით თქვენ გრიგოლ სამსონის ძე ბოლქვაძეს ჩემი კუთვნილი ადგილი მდებარე იმავე ვაკისუბნის დაჩაში,ყოველივე ზედ მყოფი ხეხილით და საკავებლით.ზომით მიწა და ერთი ქცევა და ათი კვალი.

„ვაკისუბნის“ ადმინისტრაციული ერთეულის საზღვრები

 რეზო თაბუკაშვილის ქუჩა

 რეზო თაბუკაშვილი დაიბადა ცნობილი ქართველი პედაგოგისა და საზოგადო მოღვაწის შალვა თაბუკაშვილის ოჯახში. წარჩინებით დაამთავრა თბილისის მეშვიდესაშუალო სკოლა. სწავლა განაგრძო მოსკოვის საერთაშორისო ურთიერთობათა ინსტიტუტში, რომელიც 1949 წელს დაასრულა.

თაბუკაშვილის ლექსები და თარგმანები იბეჭდებოდა 1940-იანი წლებიდან. მისი პიესები წარმატებით იდგმებოდა თბილისის თეატრების სცენებზე: „რაიკომის მდივანი“ (კ. მარჯანიშვილის სახ. სახელმწ. აკად. თეატრი, 1953, რეჟ. ლ. იოსელიანი; შოთა რუსთაველის სახ. სახელმწ. აკად. თეატრი, 1972, რეჟ. რ. სტურუა), „რას იტყვის ხალხი“ (კ. მარჯანიშვილის სახ. სახელმწ. აკად. თეატრი, 1956, რეჟ. ლ. იოსელიანი; 1975, რეჟ. ლ. ნიკოლაძე), „დენბურგის ზარი“ (რუსთაველის თეატრი, 1970, რეჟ. გ. ქავთარაძე) და სხვა.

თაბუკაშვილის ინიციატივითა და უშუალო მონაწილეობით საქართველოს დაუბრუნდა ჩვენი ქვეყნის ისტორიისათვის უაღრესად მნიშვნელოვანი, მსოფლიოს სხვადასხვა წიგნსაცავსა და არქივში გაბნეული ხელნაწერები, დოკუმენტები თუ ფოტომასალა. მათ შორისაა თურქულ ტერიტორიაზე არსებული ქართული ძეგლების ვ. ქიქოძის მიერ გადაღებული ფოტომასალა (700 სლაიდი), ვ. ღამბაშიძის მიერ გადაღებული აკაკი წერეთლის დაკრძალვის პროცესიის ფოტოების ნეგატივები და სხვა.

მეტად მნიშვნელოვანი გამოდგა რეზო თაბუკაშივილისატვის სიცოცხლის ბოლო 10-12 წელი, როდესაც იგი მთელი არსებით გატაცებული იყო საავტორო დოკუმენტური ფილმებით. 1980 წელს ეკრანებზე გამოვიდა მისი პირველი კინოდილოგია სერიიდან — „ქარველები იტალიაში“ („კვალი ნათელი“ და „ალპური ვარსკვლავი“). ამას მოჰყვა „მიხეილ ხერგიანი“, „პირველად იყო სიტყვა“, „ფურცლები ფრანგული დღიურიდან“, „საქართველოს მეჭურჭლეთუხუცესი“ და ისევ დილოგია „ნაძარცვის კვალდაკვალ“ და „შორიელთა სიახლოვე“. დაკრძალულია მწერალთა და საზოგადო მოღვაწეთა დიდუბის პანთეონში.

სილოვან ხუნდაძის ქუჩა     

     სილოვან ხუნდაძე (დ. 3 აპრილი/16 აპრილი, 1860, სოფ. კალაგონი, ამჟამად ჩოხატაურის მუნიციპალიტეტი ― გ. 12 მაისი, 1928, ქუთაისი), ქართველი პედაგოგი, ახალი ქართული სალიტერატურო ენის ერთ-ერთი დამდგენი, ლიტერატორი და პუბლიცისტი, ცნობილი სასულიერო და საზოგადო მოღვაწის რაჟდენ ხუნდაძის (1845-1929) უმცროსი ძმა, საქართველოში ბავშვთა ფსიქოლოგიის ერთ-ერთი ფუძემდებლის, პროფესორ ფატი ხუნდაძის (1895-1978) მამა.დაიბადა ოზურგეთის მაზრის სოფელ კალაგონში, მღვდელ თომა ხუნდაძის ოჯახში. 1880 წელს სილოვან ხუნდაძემ დაამთავრა ქუთაისის კლასიკური გიმნაზია. 1879-1880 წლებში მისი რედაქტორობით გამოვიდა გიმნაზიის მოსწავლეთა ხელნაწერი ჟურნალ "სამშობლოს" ოთხი ნომერი. 1884 წელს დაამთავრა სანქტ-პეტერბურგის უნივერსიტეტის აღმოსავლურ ენათა ფაკულტეტი. აქ ის ისმენდა გამოჩენილი მეცნიერების: პეტრე ერნშტედტის, თადეუშ ზელინსკის, დავით ჩუბინაშვილის, ალექსანდრე ცაგარელის და სხვათა ლექციებს. ჯერ კიდევ უნივერსიტეტში სწავლისას, ჟურნალ "ივერიას" 1882 წლის მე-12 ნომერში, გამოაქვეყნა თავისი პირველი საყურადღებო ნაშრომი "ისტორიული კილო გრიგოლ ორბელიანის ლექსებში" . ილოვან ხუნდაძე გარდაიცვალა 68 წლის ასაკში. დაკრძალულია ქუთაისში, საზოგადო მოღვაწეთა პანთეონში. ქუთაისის ყოფილი სათავადაზნაურო გიმნაზიის ეზოში დადგმულია მისი ბიუსტი.

შალვა დადიანის ქუჩა

დაიბადა ცნობილი მწერლისა და საზოგადო მოღვაწის ნიკოლოზ დადიანის ოჯახში. სწავლა-განათლება მიიღო შინ მოწვეული მასწავლებლების ხელმძღვანელობით. უკვე ადრეული სიჭაბუკის წლებში გაიტაცა ეპოქის პროგრესულმა სოციალურ-პატრიოტულმა იდეებმა. ამ იდეებით არის განსჭვალული მისი ლექსების პირველი კრებული "ნაპერწკალი" (1892) და პროზაული მინიატურები (იბეჭდებოდა გაზეთ "ივერიაში" 1896-იდან). 1893 წლიდან დადიანმა მსახიობობა დაიწყო და შემდგომში ვლადიმერ ალექსი-მესხიშვილის ერთ-ერთი უახლოესი თანამშრომელი გახდა ქუთაისის თეატრში. 1908 წელს ჩამოაყალიბა "მოძრავი დასი", რომელიც რევოლუციური შინაარსის სპექტაკლებს დგამდა საქართველოს სამრეწველო ცენტრებში, აგრეთვე ბაქოსა და ნოვოროსიისკში. მეფის ცენზურის აკრძალვის მიუხედავად, ამ დასმა პირველმა დადგა მაქსიმ გორკის პიესა "უკანასკნელნი".

იოსებ  ოცხელის ქუჩა

დაიბადა ცნობილი ქუთაისელი კათოლიკეების ოჯახში. იოსებ ოცხელი იყო პეტრეს ბიძა.

1914 წელს ოჯახი გადასახლდა მოსკოვში, სადაც პეტრეს მამამ კავკასიური მაუდის ფაბრიკა გახსნა. ბავშვები ფრანგულ სასწავლებელში მიაბარეს. პეტრე ოცხელის მამა შეძლებული ადამიანი იყო, იგი ხშირად უწევდა დახმარებას საქართველოდან ჩამოსულ ახალგაზრდებს. ოცხელების ოჯახში, რომელიც სტუმართმოყვარებით გამოირჩეოდა, თავს იყრიდა საინტერესო საზოგადოება, სრულდებოდა მუსიკალური ნაწარმოებები, ნაწყვეტები ოპერებიდან, იდგმებოდა სპექტაკლები.1937 წლის 21 სექტემბერს პეტრე ოცხელი დააპატიმრეს, დახვრეტა მიუსაჯეს, როგორც „კონტრრევოლუციური, ტროცკისტული, ნაციონალისტური ორგანიზაციის წევრს“ და ამავე წლის 2 დეკემბერს დახვრიტეს.

სამსონ თოფურიას ქუჩა

  სამსონ თოფურია დაიბადა 1854 წლის 12 ივნისს აბაშის რაიონის სოფელ სეფიეთში ხელმოკლე აზნაურის ოჯახში. ადრეულ ასაკში დაობლებული ექვს წლამდე იზრდებოდა ახლო ნათესავ მელიტონ ნადარეიშვილთან ხოლო, შემდეგ აღსაზრდელად წაიყვანეს ქუთაისში, ნათესავთან, ედუკი პეტრეს–ასულ თოფურია მაჭავარიანთან. მათ დიდი ყურადღება და გულისხმიერება გამოიჩინეს ნიჭიერი ბავშვის მიმართ. სამსონი ჯერ კერძო სასწავლებელში მიაბარეს, ხოლო შემდეგ შეიყვანეს ქუთაისის კლასიკურ გიმნაზიაში, რომლის წარჩინებით დამთავრების შემდეგ სასწავლებლად გაემგზავრა ქ. ოდესაში, სადაც ჩაირიცხა უნივერსიტეტის საბუნებისმეტყველო ფაკუტეტზე. ამის შემდეგ სწავლა გააგრძელა ხარკოვის უნივერსიტეტის სამკურნალო ფაკულტეტზე.სამსონ თოფურია ოცნებობდა თავისი სამკურნალო სამეცნიერო–კვლევით კერად გადაექცია. დაუღალავმა მუშაობამ დაღი დაასვა მის ჯანმრთელობას და მძიმე ავადმყოფობის (ტუბერკულოზი, დიაბეტი) შედეგად 1904 წლის 23 ივლისს 50 წლის ასაკში გარდაიცვალა. გარდაცვალების წინ მან დატოვა ანდერძი, რომ სამკურნალო უსასყიდლოდ გადაეცა ქალაქ ქუთაისს. ეს სამკურნალო იმავე შენობაში დღესაც ფუნქციონირებს და ატარებს სამსონ თოფურიას სახელს.
     თავდაპირველად სამსონ თოფურია ქუთაისის ცენტრში მდებარე მთავარანგელოზის სახელობის ეკლესიის ეზოში დაკრძალეს, მისი დანგრევის შემდეგ საფიჩხიის სასაფლაოზე იქნა გადასვენებული, ხოლო 2001 წელს ქალაქის საკრებულოს გადაწყვეტილებით გადასვენებული იქნა "მწვანეყვავილას პანთეონში", სადაც მის საფლავს მოქანდაკის ი. ნიკოლაძის შესრულებული ბიუსტი ამშვენებს.

სერგო ზაქარიაძის ქუჩა

სწავლობდა თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ფილოლოგიის ფაკულტეტზე. 1926 წელს მუშაობა დაიწყო რუსთაველის სახელობის თეატრში, 1928-დან იყო კ. მარჯანიშვილის მიერ ქუთაისში დაარსებული თეატრის (შემდეგ მარჯანიშვილის სახელობის თეატრი) მსახიობი, 1956 წელს გადავიდა რუსთაველის თეატრში.1934 წლიდან მოღვაწეობდა კინოში. შეასრულა როლები: თორღვაი („უკანასკნელი ჯვაროსნები“, 1934), შადიმან ბარათაშვილი („გიორგი სააკაძე“, 1942-1943, სსრკ-ის სახელმწიფო პრემია), ფოსტალიონი გიორგი („დღე უკანასკნელი, დღე პირველი“, 1960), ხოლო 1965 წელს გიორგი მახარაშვილის როლის შესრულებით („ჯარისკაცის მამა“, 1965, ლენინური პრემია, 1966) ზაქარიაძემ საქვეყნოდ გაუთქვა სახელი ქართულ კინოს. ზაქარიაძე 1955-1960 წლებში სცენურ მეტყველებას ასწავლიდა თბილისის თეატრალურ ინსტიტუტში.

კონსტანიტნე გამსახურდია

კონსტატინე გამსახურდია დაიბადა 1893 წელს (ზოგი ცნობით 1891 წელს) სოფელ ძველ აბაშაში სიმონ გამსახურდიასა (1836-1906) და ელისაბედ (ლისა) თოფურიძის (თოფურიას) (?-1928) ოჯახში. კონსტანტინე სიმონის ბოლო, მეცხრე შვილი იყო. მის აღზრდაში დიდი წვლილი მიუძღვის მის გადია ეკაიას. ანბანი მან სოფლის სამრევლო სკოლაში ისწავლა. მოგვიანებით მამამ შვილები კონსტანტინე და ვანო ძველი სენაკის სააზნაურო სკოლაში მიაბარა. კონსტანტინემ სკოლა 1904 წელს დაამთავრა. ამის შემდეგ მამამ ქუთაისში წაიყვანა და ძმასთან ერთად ქუთაისის სათავადაზნაურო გიმნაზიაში ჩარიცხა, რის შემდეგაც კონსტანტინე აბაშაში მხოლოდ არდადეგებზე ჩადიოდა.კონსტანტინე გამსახურდიამ შექმნა ჟანრობრივად მრავალფეროვანი შემოქმედებითი მემკვიდრეობა, რომელსაც ფასდაუდებელი მნიშვნელობა აქვს ჩვენი ლიტერატურის ისტორიაში. იგი პროზის დიდოსტატია, ასევე განუზომლად დიდია მისი ღვაწლი ქართული კრიტიკის, პუბლიცისტიკის, ესეისტიკის, პოეზიის, მთარგმნელობითი ხელოვნების, ისტორიულ-ფილოსოფიურ მეცნიერებათა განვითარების თვალსაზრისითაც. 1944 წ. აირჩიეს საქართველოს მეცნიერებათა აკადემიის წევრად. 1965 წელს ტეტრალოგიისათვის „დავით აღმაშენებელი“, მიენიჭა შოთა რუსთაველის სახელობის სახელმწიფო პრემია. გამსახურდიას ნაწარმოები თარგმნილია მრავალ ენაზე. ის დაჯილდოებულია ორი ლენინის ორდენით, სხვა ორდენებითა და მედლებით. გარდაიცვალა 1975 წელს. დაკრძალულია თბილისში, კოლხური კოშკის (თავისი სახლის) ეზოში. 2008 წლის 5 მარტიდან კონსტანტინე გამსახურდიას პირადი არქივი ინახება საქართველოს ხელნაწერთა ეროვნულ ცენტრში.

ფელიქს კაკაურიძე

2008 წლამდე ფელიქს კაკაურიძის ქუჩა მოიხსენებოდა თაბუკაშვილის ქუჩად , თუმცა 2008 წლის აგვისტოს ომს შეეწირა ამ ქუჩის მკვიდრი ფეილიქს კაკაურიძე და მის საპატივცემულოდ დაარქვეს ეს სახელი .

(ბიოგრაფია და ფოტო მასალა მიუწვდომელია)

მაისურაძის ქუჩა

ბიოგრაფია და ფოტო მასალა მიუწვდომელია